20 mei
Doorbraak in PFAS-aanpak: van vervuilde klei naar schone baksteen
De pilot is geslaagd. We pasten met succes een innovatieve methode toe om met PFAS vervuilde klei om te zetten in schone bakstenen. En dat op industriële schaal. Het resultaat is een duurzaam alternatief voor het storten van PFAS-klei. Het bedrijf Claybens voerde de pilot uit in samenwerking met de gemeente Doetinchem, provincie Gelderland, Caprice baksteen en Delgromij (onderdeel van de K3 organisatie).
Op de foto (van links naar rechts): wethouder Ingrid Lambregts, Emy Bensdorp en gedeputeerde Ans Mol.
Middle section
Proef met vervuilde klei uit Doetinchem
Bij de Voltastraat in Doetinchem zat veel PFAS in de bodem door 1.300 lekkende vaten blusschuim. Gemeente Doetinchem ging op zoek ging naar een oplossing en kwam in contact met Claybens. Dit bedrijf ontwikkelt een techniek om PFAS-klei om te zetten tot schone bakstenen. Zou dat ook voor de Doetinchemse klei kunnen werken? Samen gingen ze met deze vraag aan de slag.
Hoe maak je van vervuilde klei schone bakstenen?
Pilot geslaagd: bakstenen bakken verwijdert PFAS
Bakstenen worden lange tijd gebakken op temperaturen van 1.000 tot 1.200 graden Celsius. Deze temperaturen en de tijdsduur zorgen ervoor dat de chemische verbindingen waaruit PFAS bestaat, kapotgaan. In de stenen zit dus geen PFAS meer. De chemicaliën worden vernietigd in de oven. Claybens werkte meer dan 4 jaar aan deze oplossing. Eerst in het laboratorium en daarna steeds een stapje groter. In 2024 startte Claybens met partners uit de keten de eerste industriële pilot met vervuilde klei uit Doetinchem. In deze pilot verwerkten we PFAS-klei tot 50.000 schone bakstenen. Onafhankelijke tests bevestigen: de stenen zijn schoon, zijn veilig voor gebruik in de bouw en voldoen aan alle kwaliteitsnormen.
We hebben succesvol geïnvesteerd in innovatie. Nu is het tijd om deze methode breder toe te passen.
Duurzaam en circulair
Deze pilot bewijst dat de techniek op industriële schaal kan worden toegepast. Het productieproces is veilig voor mens en milieu. De bakstenen zijn schoon en bevatten geen PFAS. De stenen werden gekeurd en voldoen aan alle normen. Het proces biedt dubbele winst: minder schadelijk afval én een bijdrage aan de grote vraag naar duurzame bouwmaterialen. De 50.000 bakstenen van de pilot worden gebruikt in een bouwproject in gemeente Doetinchem.
Deze pilot laat zien dat zelfs ernstig vervuilde grond niet weggegooid hoeft te worden, maar een tweede leven kan krijgen. Als gemeente zijn we trots dat dit juist in Doetinchem is gelukt.
Samenwerking
Voor dit succes werkten veel partijen samen. Gemeente Doetinchem stelde de vervuilde klei beschikbaar. Claybens leverde de techniek en leidde het project. Delgromij maakte en leverde de kleimengsels. Caprice baksteen bakte 50.000 bakstenen en opende hun fabriek voor alle metingen. Provincie Gelderland en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat stelden geld beschikbaar. Ook hielp provincie Gelderland zodat alles binnen de wetten en regels kon en veilig gebeurde. Omgevingsdienst Regio Arnhem verleende de vergunning.
De betrokken partijen werkten in de keramische industrie óf met PFAS, maar niet met allebei. Claybens kon die brug bouwen.
Mooie rol weggelegd voor Delgromij
Delgromij is onderdeel van K3, een familiebedrijf dat grondstoffenwinning combineert met duurzame gebiedsontwikkelingen. Wij winnen klei en maken kleimengsels voor de keramische industrie: steen- en dakpannenfabrieken. Normaal gesproken gebruiken we hiervoor klei die we weghalen bij rivierverruimings- of natuurontwikkelingsprojecten. Meestal mengen we zo’n 5 soorten klei om de juiste samenstelling te krijgen. Daarbij kijken we naar de eigenschappen: korrelgrootte, hoeveelheid zand, enzovoort.
Mengsel van PFAS-houdende klei en 'normale' baksteenklei
Wim Vermeule, projectleider bij Delgromij: "In deze pilot wilden we ook PFAS-klei gebruiken. PFAS kun je niet zien. Om de samenstelling te bepalen, gebruikten we resultaten van bodemonderzoek. We maakten voor deze pilot een mengsel van PFAS-houdende klei en ‘normale’ baksteenklei (rivierklei)."
“Tijdens de pilot moesten we wel wat anders werken, want normaal halen we de meeste klei uit uiterwaarden of weilanden waar rivierafzettingen liggen. In Doetinchem hadden bomen en struiken gestaan. Door wortels in de klei kunnen stenen tijdens het bakken scheuren. We waren dus extra alert op resten van wortels en hebben die verwijderd."
Het is mooi om te zien dat we nu ook deze kleisoorten kunnen gebruiken. Anders ligt het bij de stort. Wij kunnen er een product van maken én circulair werken.
"We werken graag mee aan innovaties om Nederland schoner te maken"
Wim: "Circulair werken wordt steeds belangrijker. We hergebruiken onder meer oude bakstenen en dakpannen. Toen we hoorden over de pilot van Claybens, zochten wij contact. Steenfabrieken willen zeker weten dat ze de komende jaren allerlei soorten bakstenen kunnen leveren. Van geel tot rood en alles ertussenin. Daar zijn verschillende kleimengsels voor nodig. Om die te maken, hebben wij veel soorten klei op voorraad. Daarmee kunnen we ook het juiste mengsel maken met PFAS-klei. Claybens weet hoe je PFAS kunt vernietigen, wij hoe je kleimengsels maakt voor goede bakstenen. We vullen elkaar goed aan."
Kansen voor de toekomst
50.000 bakstenen maken is gelukt. Het verschil met ons normale werk is dat we voorzichtiger moeten omgaan met de klei tot deze als schone bakstenen uit de oven komt. De pilot laat zien dat dit kan. Wij zien mogelijkheden om dit op grote schaal te doen. In onze mengsels kunnen we veel soorten klei verwerken, dus ook als er PFAS in zit. Zolang de klei geschikt is voor bakstenen, kunnen we die verwerken. Wij kunnen er een product van maken, namelijk schone bakstenen, én circulair werken. Bovendien doen we zo langer met onze voorraden. Dat is win-win.
Hoe verder?
Claybens gaat na deze pilot verder met het ontwikkelen van de techniek en onderzoekt mogelijkheden om dit op nog weer grotere schaal te gaan doen. Meer informatie lees je in de brochure hieronder. Op zoek naar meer (technische) informatie? Neem een kijkje op www.claybens.com.